Düşünce ve Bilişsel Gelişim

Biliş-düşünce kavramı, dünyayı tanıma, anlama ve öğrenmeyi içeren zihinsel faaliyetler için kullanılmaktadır. Bu kavramın altında dikkat, algı, bellek, dil gelişimi, okuma ve yazma, problem çözme, akıl, yaratıcılık vb. alanlar vardır.

Piaget’in Bilişsel Gelişim Kuram’ı, çocukların düşünme yetenekleri konusunda en kapsamlı ve etkili yaklaşım olarak kabul edilmektedir. Piaget’e göre bilişsel gelişim, beyin ve sinir sisteminin olgunlaşmasıyla bireyin çevreye adapte olmasına yardımcı olan deneyimlerinin bir birleşimidir. Bunu da insanların kalıtsal benzerliğe sahip olmasına ve birçok çevresel deneyimi paylaşmasına bağlamaktadır. Bilişsel gelişimin amacı; soyut şekilde akıl yürütme, varsayımsal durumlar hakkında mantıksal düşünmedir.

PİAGET’E GÖRE BİLİŞSEL GELİŞİM AŞAMALARI

Piaget, dünyayı keşfetmek ve anlamak için çocukların 4 dönemden geçtiğini belirtir. Bu dönemler kesin olarak yaşlarla sınırlı değildir. Önemli olan bu dönemlerin birbirini izlemesi ve bu dönemlerin özellikleridir.

Bilişsel Gelişim Dönemleri;

Duyu-Motor Dönem 0-2 yaş

İşlem Öncesi Dönem 2-7 yaş

Somut İşlemler Dönemi 7-11 yaş

Soyut İşlemler Dönemi 11 yaş ve üstü

DUYU-MOTOR DÖNEM (0-2 YAŞ)

Duyu-motor düşüncenin en önemli özellikleri, çocukların duyularını düzenlemesi ve dönemin sembolik olmayan görüşleri ve hareketidir. Bebekler yeteneklerini organize etmek, duyularını ve algılarını koordine etmek için fiziksel hareketlerini geliştirirler.

DUYU-MOTOR DÖNEMİN AŞAMALARI;

0-1 ay: Refleksler aşaması: Yeni-doğan yaşama doğuştan getirdiği reflekslerle uyum sağlar. Bu dönemde emme refleksi çok güçlüdür. İşitebildiği sesleri duyduğunu belli eder; ancak sesin geldiği yöne bakmaz. Görme alanı içindeki annesinin yüzüne bakar.

1-4 ay: İlk alışkanlıklar ve birinci döngüsel tepkiler aşaması: Tesadüfen ortaya çıkan ilginç ve haz veren bir olayı tekrarlamak için bebeğin çabası üstüne kurulmuş hareketlerdir. Örneğin; bebeğin ağzının yanında olan parmaklarını tesadüfen ağzına sokması ve emmesi sonucu bebeğin tekrar parmaklarını emmek için aramasıdır.

4-8 ay: İkinci döngüsel tepkiler aşaması: Bebekler kendi bedenleriyle ilgili zihin faaliyetlerinin ötesinde daha çok nesne merkezli olmakta ve dünyaya odaklanmaktadırlar. Örneğin; bir nesneden çıkan ses bebeğin çok hoşuna gider ve bu yüzden bebek bu hareketi sesi duymak için tekrarlar.

8-12 ay: İkinci döngüsel tepkilerin koordinasyonu ve amaca yönelik davranışlar aşaması: Bu dönemde amaçlı davranışlar görülür ve amaçla davranışı ayırt edebilirler. Örneğin; bebek bir sopayı tutar (manipüle eder)(anlam), gerektiği zaman bu sopayı uzaktaki bir oyuncağa ulaşmak için kullanabilir (amaç).

12-18 ay: Üçüncü döngüsel tepkiler, yenilik ve merak aşaması: Bebeğin amaçlı olarak nesnelerle yapılacak yeni olasılıkları bulmak için davranışı çeşitlendirmesidir. Örneğin; ‘çekme hareketini’ değişik nesnelere uygular. Annesinin saçını çektiğinde onun bağırdığını, kapıyı çektiğinde kapının kapandığını, kendi saçını çektiğinde acı çektiğini öğrenir.

18-24 ay: Zihinsel kombinasyonlar ve problem çözme aşaması: Zihin fonksiyonları duyu-motor düzeyden sembolik düzeye dönüşür. Semboller bebeklere somut olaylar hakkında düşünme imkanı tanır. Ayrıca bu dönemde nesne devamlılığı gelişir. Nesne devamlılığı; nesne ve olayın direkt olarak görünmediği, işitilmediği ya da dokunulmadı halde devam edip var olduğunu anlamadır.

İŞLEM ÖNCESİ DÖNEM(2-7 YAŞ)

Bu dönem iki alt basamakta incelenir.

Sembolik fonksiyon (2-4 yaş): Çocuklar, mevcut olmayan bir nesneyi ya da kişiyi temsil eden bir sözcük, sembol ya da varlığı zihinsel olarak ifade etme yeteneğini geliştirirler. Bu dönemde çocuklar sembolik oyun oynarlar. Örneğin; boş bir bardaktan su içme, oyuncak bebeğe mama yedirme gibi.

Sezgisel Düşünce(4-7 yaş): Düşünce ve akıl yürütme noktasında halen sadece tek bir boyutu değerlendirir. Somut olarak düşünme kapasitesi gelişse de, zihin işlemleri sınırlıdır. Bir işleme yöneldiğinde, zihinsel becerisini uyum yönünde kullanır.

SOMUT İŞLEMLER DÖNEMİ (7-11 YAŞ)

Çocuğun okula başlaması ile eşzamanlıdır. Hacim, ağırlık, kütle korunum ilkeleri anlaşılmaya başlar. Tersine dönüştürme, çok boyutta düşünme, eşitlik kavramı, nesneleri sıraya koyma becerileri gelişir. Soyut sembolleri kullanır. Bu dönemdeki en belirgin bilişsel özellik çoklu sınıflamadır. Boyut, renk ve şekil gibi 3 farklı boyutta sunulan nesneleri, herhangi bir özelliğe göre sınıflayabilir. Nesneleri ölçülerine göre sıraya koyabilir, örneğin büyükten küçüğe doğru. Bu dönemdeki çocuk, yaparak, yaşayarak, duyu organlarından gelen duyumlarla öğrenme eğilimindedir.

SOYUT İŞLEMLER DÖNEMİ (11 YAŞ VE ÜSTÜ)

Çocukta soyut düşünce başlamıştır, kavram oluşturabilir ve hipotez geliştirip, sistematik olarak test edebilir. Bir önceki bilişsel denge ortamından, bilmediği, yaşamadığı hipotezler kurma eğilimindedir. Zihin işlemleri, hipotezler ve öneriler üzerine kurulmuştur. Zamanın ve mekânın ötesinde olasılıklarla düşünerek, gerçeği buna göre yapılandırabilir.

Pozitif Gelişim

Özel Eğitim Ve Aile Danışmanlık Merkezi